Barn skal vera rétt feðrað.

Grein úr sem birtist í Morgunblaðinu 2. sept2007

Gísli Gíslason skrifar um rétt barna til að vera rétt feðruð: "Íslensk lög þurfa að tryggja að börn á Íslandi séu réttfeðruð og karlmenn njóti sama réttar og konur til að höfða faðernismál."

NÚ HEFUR það gerst að fullorðinn maður hefur fengið það staðfest að hann hefur verið rangfeðraður alla ævi. Málið er um margt sérstakt en staðfestir að flestir vilja vita um líffræðilegan uppruna sinn. Þannig er það algengt að börn sem hafa verið ættleidd til Vesturlanda leiti uppi sína líffræðilegu foreldra eða heimsæki þau landsvæði sem þau komu frá. Sömuleiðis leita börn sem getin hafa verið með tæknifrjógvun uppi sinn líffræðilega föður þegar þau eru fullorðin. Þannig hafa nokkur lönd sett það í lög að barn getið við tæknifrjóvgun á rétt á að vita hver faðirinn (sæðisgjafinn) er þegar það er orðið lögráða án þess að eiga neinar kröfur á viðkomandi einstakling um erfðir eða annað. Við slíkt fyrirkomulag gengur líka sæðisgjafinn að því vísu barnið getið með sæðisgjöfinni á rétt seinna meir á að vita hver viðkomandi er.

Við gerð síðustu barnalaga var í fyrsta sinn opnað á þann rétt karla að höfða faðernismál, telji þeir sig faðir barns. Þetta kom ekki til af góðu. Karlmaður krafðist þess fyrir rétti að fá að vera faðir barns sem kona hafði fætt en hún feðraði ekki barnið við fæðingu. Fyrir Hæstarétti var honum veitt þessi heimild og í dag á þetta barn sinn föður eins og önnur börn. Í framhaldi af þessum dómi var sett í 10. gr barnalaga frá 2003 svohljóðandi:

"Stefnandi faðernismáls getur verið barnið sjálft, móðir þess eða maður sem telur sig föður barns, enda hafi barnið ekki verið feðrað."

Hér er heimild karlmanns til að höfða faðernismál þrengt við það að móðir hafi alls ekki feðrað barnið. Þetta þýðir að ef gift kona verður ófrísk eftir annan mann, en kennir eiginmanni barnið og hann gengst við því, þá er engin leið fyrir hinn raunverulega föður að fara í faðernismál. Barnið getur aftur á móti farið fram á faðernismál þegar það er orðið lögráða.

 

Pater-est

Hér gildir svokölluð faðernisregla eða "pater-est"-reglan sem byggist á því að svo sterkar líkur séu fyrir því að barnið sé getið við samfarir konunnar við eiginmann sinn að gengið er út frá því sem reglu. Þessi regla var góðra gjalda verð áður en nútíma vísindi gátu staðfest með óyggjandi hætti rétt faðerni. Í dag er hægt að framkvæma svonefnt DNA-próf sem staðfestir með öruggum hætti rétt faðerni. Pater-est reglan á því heima í sögubókum.

 

Er karlmönnum ekki treystandi?

Ástæðan fyrir því að takmarka heimild feðra við að höfða faðernismál er sögð sú að koma í veg fyrir að feður séu að nauðsynjalausu að höfða faðernismál og gera þannig konum óskunda! M.ö.o. hefur löggjafinn áhyggjur af því að karlmenn séu svo illa innrættir að þeim sé ekki treystandi og þurfi þ.a.l. að skerða mannréttindi þeirra með þessum hætti. Þessi rök eru ekki svaraverð en afleiðingin er að árlega eru börn á Íslandi rangfeðruð.

Í Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna stendur:

"7. gr. 1. Barn skal skráð þegar eftir fæðingu, og á það frá fæðingu rétt til nafns, rétt til að öðlast ríkisfang, og eftir því sem unnt er rétt til að þekkja foreldra sína og njóta umönnunar þeirra."

Í dag er unnt að réttfeðra barn og það eru mannréttindi hvers einstaklings að vera réttfeðrað og vita uppruna sinn og allir eiga rétt á því samanber 7. gr. Barnasáttmálans. Það þarf að bæta íslensk lög þannig að það sé tryggt að börn á Íslandi séu réttfeðruð. Ekki er ólíklegt að í framtíðinni fari öll börn og foreldrar í DNA-próf. Karlmenn eiga einnig að njóta sama réttar og konur og börn til að höfða faðernismál. Því miður mismuna íslensk lög körlum og konum að þessu leyti, körlum og þar með börnum í óhag. Hví fjallar Jafnréttisstofa ekki um svona mismunum – nú eða Umboðsmaður barna?